කාන්තාවන්ට ඇති අවදානම සහ දැනුවත් වීමේ වැදගත්කම
දියවැඩියාව කාන්තාවන් කේන්ද්‍ර කරගත් වසංගතයක් ද?
ලොව පුරා කාන්තාවන් 10 දෙනෙකුගෙන් එක් අයෙකු දියවැඩියාවෙන් පෙළෙනවා — අද වන විට ලෝකයේ දියවැඩියාවෙන් පෙළෙන කාන්තාවන් මිලියන 268 ක් සිටී, 2045 වන විට මිලියන 395ක් දක්වා ළඟා වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත (IDF 2023). කාන්තාවන් හෝමෝන, ගැබ් ගැනීම සහ සමාජීය බාධක වලින් අද්විතීය අවදානම් වලට මුහුණ දෙයි. දැනුවත්භාවය වැළැක්වීම සහ පාලනය කිරීමේ පළමු පියවරයි. මෙම ලෝක දියවැඩියා දිනයේදී, කාන්තාවන්ව මේ වසංගත‍යෙන් ගළවා ගැනීමට අවධානය යොමු කරමු.
ගර්භණී දියවැඩියාව (GDM):
GDM – ගැබ් ගැනීම් 6කින් 1 කට (වාර්ෂිකව මිලියන 21) මෙම ගර්භණී දියවැඩියාව බලපායි. මෙමඟින් හෝමෝන ඉන්සියුලින් ප්‍රතිරෝධය ඇති කරයි, සාමාන්‍යයෙන් සති 24–28 දී මේ පිළිබඳව අනාවරණය වේ. අවදානම් අතර පූර්ව ක්ලැම්ප්සියාව, සිසේරියන් ප්‍රසූතිය සහ විශාල ළදරුවන් ඇතුළත් වේ. දරු ප්‍රසූතියෙන් පසු, මව්වරුන්ට දශකයක් ඇතුළත දෙවන වර්ගයේ දියවැඩියාව වැළඳීමේ සම්භාවිතාව 50–70% කි; ඔවුන්ගේ දරුවන්ට තරබාරුකමේ අවදානම 2–8 ගුණයකින් වැඩිය.
ගත හැකි පියවර: සති 24–28 කින් OGTT ඇති සියලුම ගර්භනී කාන්තාවන් පරීක්ෂා කරන්න. ආහාර ගැනීම සහ මිනිත්තු 30ක දෛනික ඇවිදීම GDM අවදානම 30–50% කින් අඩු කරයි.
PCOS: නිහඬ දියවැඩියාකාරකය
PCOS – මෙය ප්‍රජනක වයසේ කාන්තාවන්ගෙන් 6–12% කට බලපායි; 70% කට ඉන්සියුලින් ප්‍රතිරෝධය ඇත. එය දෙවන වර්ගයේ දියවැඩියාවේ අවදානම තුන් ගුණයකින් වැඩි කරන අතර වඳභාවය, අක්‍රමවත් ඔසප් වීම සහ අතිරික්ත හිසකෙස් ඇති කරයි.
ගත හැකි පියවර: ඩිම්බකෝෂය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සහ අවදානම අඩු කිරීම සඳහා ශරීර බර 5–7% කින් අඩු කරගන්න. මෙට්ෆෝමින් ලබාගන්න. එය ඉන්සියුලින් සංවේදීතාවයට උපකාරී වේ. වයස අවුරුදු 30 සිට වාර්ෂික ග්ලූකෝස් පරීක්ෂාවන් සිදුකරන්න.
Menopause – ආර්තවහරණය
ආර්තවහරණයට පෙර සංක්‍රාන්තිය පරිවෘත්තීය සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කරයි. ඊස්ට්‍රජන් අඩුවීම ඉන්සියුලින් සංවේදීතාවයට බාධා කරන අතර උකුල් වල සිට උදරය දක්වා මේදය නැවත බෙදා හරිනු ලැබේ – මේවා ග්ලූකෝස් අක්‍රමිකතාවයට ඉන්ධන සපයන අභ්‍යන්තර මේදයන් වේ. ආර්තවහරණයට පෙර කාන්තාවන්ට සමාන වයසේ සහ ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකයේ පූර්ව ආර්තවහරණයට පෙර සම වයසේ මිතුරන්ට වඩා දෙවන වර්ගයේ දියවැඩියාව වැළඳීමේ අවදානම 60% කින් ඔවුන්ට වැඩිය.
මෙමඟින් නින්දට බාධාවන් සහ මනෝභාවය වෙනස් වීම සංකීර්ණ අභියෝග ඇති කරයි. බොහෝ කාන්තාවන් ආර්තවහරණයට පෙර වාර්ෂිකව කිලෝග්‍රෑම් 1-2 කින් වැඩි වන අතර එමඟින් අවදානම වේගවත් වේ. හෝමෝන ප්‍රතිස්ථාපන ප්‍රතිකාරය (HRT) සියුම් ප්‍රතිලාභ ලබා දෙයි: චර්මාභ්‍යන්තර ඊස්ට්‍රජන් ඉන්සියුලින් සංවේදීතාව වැඩි දියුණු කළ හැකි නමුත් මුඛ ආකාරවලින් එය නරක අතට හැරිය හැක. එනිසා මේවා සඳහා තීරණ වෛද්‍යවරයෙකු සමඟ පුද්ගලීකරණය කර ගත යුතුය.
දියවැඩියාව ඔස්ටියෝපොරෝසිස් අවදානම දෙගුණ කරයි, සහ ආර්තවහරණයෙන් පසු අස්ථි අහිමි වීම, අස්ථි බිඳීම් වලට හේතු වේ. වයස අවුරුදු 50 ට වැඩි දියවැඩියාව ඇති කාන්තාවන් සඳහා වාර්ෂික DEXA ස්කෑන් පරීක්ෂණයක් නිර්දේශ කෙරේ.
ගත හැකි පිටවර: සතියකට දෙවරක් ශක්තිය පුහුණු කිරීම, ව්‍යායාමවල නිරත වීම. එමඟින් මාංශ පේශි සහ සංවේදීතාව ආරක්ෂා කරයි. HRT තීරණ සඳහා වෛද්‍යවරයෙකුගේ මඟ පෙන්වීම අවශ්‍ය වේ. වයස අවුරුදු 50 සිට අස්ථි ස්කෑන් — දියවැඩියාව පූර්ව ආර්තවහරණයෙන් යුත් හෘද ආරක්ෂාව මකා දමයි.
හෘද රෝග: කාන්තාවන්ට ඇති #1 තර්ජනය
අවුරුදු 40 ක දියවැඩියා කාන්තාවක් අවුරුදු 55 ක දියවැඩියා නොවන හෘදයාබාධ අවදානමකට ගැලපේ. රෝග ලක්ෂණ (ඔක්කාරය, හකු වේදනාව); මෙය නිසා කාන්තාවන් 5 දෙනෙකුගෙන් 1 දෙනෙකු පමණක් අනතුරට ලක් වී ඇත.
ගත හැකි පියවර: රුධිර පීඩනය 130/80 ට අඩු මට්ටමක තබා ගන්න, දුම්පානයෙන් වළකින්න, වෛද්‍යවරයෙකුගේ උපදෙස් ලැබී ඇත්නම් ස්ටැටින් ගන්න. නව ඖෂධ (SGLT2 නිෂේධක, GLP-1 agonists) හෘදයාබාධ 20–40% කින් අඩු කරයි.
මානසික සෞඛ්‍ය සහ දියවැඩියාව නිසා ඇතිවන පීඩා
කාන්තාවන් මානසික අවපීඩනය සහ කාංසාව අනුපාත දෙගුණයක් වාර්තා කරයි. නිරන්තර ග්ලූකෝස් පරීක්ෂාවන්, අඩු මට්ටම් පිළිබඳ බිය සහ සශ්‍රීකත්ව කනස්සල්ල 33–50% අතර “දියවැඩියා පීඩාවක්” ඇති කරයි. දියවැඩියා ගැබ්ගැනීම් වලින් අඩක් සැලසුම් නොකළ, උපත් දෝෂ අවදානම තුන් ගුණයකින් වැඩි කරයි.
ගත හැකි පියවර: පූර්ව ගැබ් ගැනීම A1C <6.5%. සහාය යෙදුම් හෝ සම වයසේ මිතුරන් සමඟ සම්බන්ධ වන්න. රැකියා ස්ථානයේ ග්ලූකෝස් පරීක්ෂා කිරීමේ විවේක ආතතිය අඩු කරයි.
බාධක: කාලය, පිරිවැය, අපකීර්තිය කාන්තාවන් නොගෙවූ සත්කාර වලින් 70% ක් හසුරුවන අතර, ස්වයං රැකවරණ කාලය ස්වල්ප වේ. ග්‍රාමීය ඉන්දියාවේ, පිරිමින්ගෙන් 45% ට සාපේක්ෂව ග්ලයිසමික් පාලනය ලබා ගන්නේ 30% ක් පමණි. ඉන්සියුලින් පිරිවැය සමහර කලාපවල තුන් ගුණයකින් වැඩි විය; එය අවශ්‍ය වන අඩකට ස්ථාවර සැපයුමක් ලබා ගත නොහැක.
ගත හැකි පියවර: ප්‍රජා සෞඛ්‍ය සේවකයින් මිථ්‍යාවන් නිෂ්ප්‍රභ කරයි (“එය සීනි වලින් පමණක් නොවේ”). දැරිය හැකි මිලකට ඉන්සියුලින් සහ සේවා ස්ථාන යහපැවැත්ම ප්‍රතිපත්ති සඳහා පෙනී සිටින්න.
දැනුවත්භාවය හරහා වළක්වා ගැනීම
ගර්භාෂයේ සිට ආර්තවහරණය දක්වා දියවැඩියාව කාන්තාවන්ට දැඩි ලෙස බලපායි — නමුත් දැනුවත්භාවයෙන් මේවා ඔබට වළක්වා ගත හැක. ග්ලූකෝස් පරීක්ෂණයක් කරගන්න, මිතුරෙකු සමඟ ඇවිදින්නට යන්න, ආහාරයට ගන්නා සියලු දේ ගැන සැලකිලිමත් වෙන්න. දියවැඩියාව නොහොත් නිහඬ මාරයාගෙන් ප්‍රවේසම් වන්න.
